آغاز تاریخ عکاسی در ایران
روند عکاسی و استفاده از کاغذ حساس به نور توانست در حدود سال های1838-1839 به صورتی واقعی منجر به تولید دوربین عکاسی و امکانات چاپ و ظهور تصویرهای عکاسی شد و عکاسی را فراگیر کند.
البته در آن زمان عکس کالایی لوکس بود و دوربین عکاسی در اختیار عموم قرار نداشت.تاریخچه عکاسی در ایران چند سال پس از این زمان شکل می گیرد .
سال های ورود اولین دوربین عکاسی به ایران، پس از دیگر کشورهای جهان، به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی رسد.
ازآنجایی‌که دوربین عکاسی بسیار گران بوده و کالایی نوظهور محسوب می شد، توان اقشار عمومی از خرید آن خارج بود.
طبیعی است که اولین دوربین عکاسی در ایران توسط حکومت وقت خریداری شود. تاریخچه عکاسی در ایران با ورود اولین دوربین در اواخر حکومت محمد شاه قاجار شروع شد.این دوران مقارن با حکومت ناصرالدین شاه قاجار در ایران بود که وی بسیار به عکاسی علاقه مند شده بود.در همین زمان عده ای از دانشجویان علاقه مند برای ادامه تحصیل در رشته عکاسی و کسب مهارت در این زمینه راهی کشورهای اروپایی شدند.
اولین تصاویر گرفته شده در ایران مربوط به بناها و عمارات شاهی و تاریخی بود.
علت این امر اینست که در دوربین های اولیه عکاسی، موضوع عکاسی باید به مدت بسیار زیادی ثابت و بدون حرکت می ماند در غیر این صورت تصاویر بر روی کاغذ ثبت نمی شد.
هر گونه حرکت نیز می توانست نتیجه عکاسی را با شکست مواجه کند.
به همین دلیل سهل‌الوصول‌ترین موضوعات برای عکاسی همان کاخ ها و بناهای تاریخی بودند.
البته تصاویر بسیاری نیز از دوران اولیه عکاسی در ایران وجود دارد که گویای نوع زندگی و آداب و رسوم مردم در زمان قاجاریه بوده است.نوع پوشش و لوازم مورد استفاده در این عکس ها به خوبی مشخص شده است.
اولین متصدیان عکاسی در ایران
همانطور که قبلاً گفته شد، دوربین های عکاسی در اختیار دربار قرار داشت و هنوز این دوربین ها برای خریداری عموم عرضه نشده بود، تعداد انگشت شماری از افراد قادر به کار کردن با این دوربین ها بودند که با نام عکاس باشی در بین مردم شناخته می شدند، عکاس باشی ها عموماً به عکاسی از درباریان اشتغال داشتند، ملک قاسم میرزا شاهزاده وقت از پیشگامان هنر عکاسی در ایران بود که با راهنمایی ژول ریشار فرانسوی توانست در این هنر خبره شود، بر طبق اسناد به جای مانده،اولین عکسبرداری نیز در زمان ولایت عهدی ناصرالدین میرزا در تبریز انجام شده است.
اولین عکاس حرفه ای دربار ناصرالدین شاه نیز آقا رضا عکاس باشی بود که در تمام سفرها همراه ناصرالدین شاه به عکاسی می پرداخت، با ترویج عکاسی در ایران بر تعداد عکاس باشی ها افزوده و عکاسخانه هایی در سطح شهر به کار مشغول شدند، بر طبق اسناد تاریخی یکی از اولین افرادی که به عکاسی علاقه مند شد و توانست فوت‌وفن آن را به درستی فرا بگیرد، شاه قاجار ناصرالدین شاه بود که به طور علمی و عملی این فن را آموخت.
مطابق رسم آن دوران، دوربین مورد استفاده ناصرالدین شاه، بر روی سه پایه استفاده می شد و اندازه بزرگی نیز داشت، همگام با فعالیت دارالفنون و تربیت دانش آموختگان در رشته های مختلف، رشته عکاسی نیز به صورت آکادمیک در دارالفنون تدریس میشد، این مدرسه از اساتید عالیرتبه اروپایی، برای تدریس عکاسی بهره میبرد، این اساتید از فرانسه، اتریش و ایتالیا برای تدریس عکاسی به دارالفنون دعوت شده بودند.
نخستین تصاویر از دستگاه عکاسی در ایران
اولین دستگاه عکاسی در ایران هدیه امپراتور روسیه به محمد شاه قاجار بود که به همراه دیپلمات روسی برای تعلیم عکاسی به ایران وارد شد، دوربین اهدایی ملکه انگلیس نیز هم زمان به دربار قاجار پیشکش شد، این دستگاه های دوربین عکاسی به شیوه داگرئوتیپ قادر به تصویربرداری بودند، طرز کار این دستگاه ها با شیوه مرسوم عکاسی امروزی تفاوت بسیاری داشت.
یک سال بعد از مرگ محمد شاه قاجار،صنعت عکاسی با اختراع دستگاه فوتوگرافی دچار تحول گشت و تاریخچه عکاسی در ایران از دوران ناصرالدین شاه قاجار به طور رسمی شروع شد، این پادشاه به خوبی با هنر عکاسی و روش های علمی و فنی آن آشنا بود و آرشیو عکاسی کاملی داشت، قدیمی ترین عکس گرفته شده توسط وی پرتره ای است که به صورت تمام رخ از مادر خود گرفته است و یک تصویر پرتره از شاه قاجار موجود می باشد که توسط وی عکاسی شده است.
آلبومی شامل 755 قطعه عکس نیز در موزه متروپولین نیویورک مربوط به اردشیر میرزا، نوه فتحعلی خان وجود دارد که از قدیمی ترین عکس های ایران است، این تصاویر به طور عمده معماری زیبا و ابنیه تاریخی را نشان می دهد، این تصاویر اسناد تاریخی مهمی مربوط به زندگی و درباریان می باشد.
